XIX ғасырдың бірінші жарытысындағыдай,екінші жарытысында да қазақ әдебиетінің өзіндік басты сипаттары мен үдерісі, негізінен, Ресейдің қазақ жерін отарлау саясатының жаңа кезеңімен анықталады.

10 сынып оқушысы, Кабакбаева Алуа Алмасқызы.

XIX  ғасырдың бірінші жарытысындағыдай,екінші жарытысында да қазақ әдебиетінің өзіндік басты сипаттары мен үдерісі, негізінен, Ресейдің қазақ жерін отарлау саясатының жаңа кезеңімен анықталады.XIX ғасырдың екіші жарытысындағы ақындар Ыбырай Алтынсарин, Абай Құнанбаев, Мағжан Жұмабаев және т.б.

  Қазақ жеріндегі Еуропа үлгісіндегі алғашқы мектепті өз хандығындағы өз ордасына 1841 жылы Жәігір хан ашты. Онда шәкірттер пән негіздерімен қоса ислам негіздерін де оқып үйренді.1850 жылы Орынборда ашылған  мектепте қабылданған 30 қазақ баласының бірі болашақ аса көрнекті педагог және жазушы Ыбырай Алтынсарин болды.Ондай мектептер кейін Троицк,Орал,Торғай,Қазалы және т.б қалаларда ашылды.Осы дәуірде ислам дінін оқытатын мектептер мен медреселер желісі де тармақтала қанат жайды.Данышпан ақын және ойшыл Абай Семейдегі Ахмет Риза медресесінде оқып, мол білім алды.

  Бұл дәуірде де өлең – толғауларын таза ұлттық дәстүрде, көп алдында ауызша шығарып айтатын аса ірі ақындар болды.Олардың поэзиясында өз кезінің өмір шындығы шынайылықпен және өткір сыншылдықпен, жоғарғы көркемдік қуатпен бейнеленді. XIX ғасыр әдебиетіне Абай жаңа мағына беріп,зар заман ықпалынан алып шықты. Ұлы ақын қазақ қоғамын меңдеген індеттің себептерін қоғамның өзінен іздеуге шақырды.Қазақ әдебиетіндеXIX ғасырдың екінші жарытысында сыншыл реалист әдістің туып қалыптасуы да, ең алдымен, Абай есімімен байланысты. Ақындық жолын ағарту идеясынан бастаған ол бірітіндеп сыншыл реалист дәрежесіне көтерілді.Мағжан Жұмабаев 1920 жылдарда ақын өлең-жырмен шектеліп қалмай,өмірдің әр саласын қамтитын мақалалар жазады.Әсіресе оқу ағарту ісіне ден қояды.XIX ғасырдың соңғы ширегі қазақ жазба әдебиетінің қалыптасу кезені болды.

Комментарии